e-ÖĞRENME TEKNOLOJİLERİ VE MEDYA
Soru: e-Öğrenme bağlamında öğretim teknolojilerini nasıl tanımlarsınız? Bu teknolojilerin tarihini incelediğinizde nasıl bir değişim ya da gelişim görüyorsunuz?
Öğretim teknolojisi, öğrenme-öğretme ortamının en etkin şekilde düzenlenmesi için gösterilen sistematik ve planlı etkinlikler bütünü olarak tanımlanabilir.
Öğretim Yönetim Sistemi (ÖYS) de çevrimiçi içeriğin yönetimini ve öğrencilere iletimini sağlayan sistem olarak tanımlanabilir.
Bu iki tanımdan hareketle e-öğrenme bağlamında öğretim teknolojilerini “Öğretim Yönetim Sistemi (ÖYS)” olarak tanımlayabiliriz.
Soru: Teknoloji hangi durumlarda “öğretim teknolojisi” olarak adlandırılır? Teknolojiyi eğitsel yapan özellikleri nelerdir?
Günümüz bilgi toplumlarında teknoloji ve yaşam boyu öğrenme arasındaki olumlu etkileşim bireylerin yaşam standartlarını yükseltme ve oluşan gelişmeleri yakalamada çok önemli bir rol oynamaktadır. Teknoloji, insanları, bilgiyi tüketen bir varlıktan, bilgiye bağımsızca ulaşabilen, bilgiyi üretebilen ve ürettiği bilgiyi paylaşabilen bir varlık statüsüne taşımıştır. Eğitim sürecinde teknoloji kullanımı giderek yaygınlaşmakta, öğrenme-öğretme sürecine önemli katkılar sunmakta ve yaşam boyu öğrenmeyi desteklemektedir. Teknoloji destekli eğitim, öğrenmeyi sınıf dışı ortamlara taşıyıp etkili öğrenmenin sürekliliğini sağlamaktadır.
Soru: Bilginin farklı medya türleri ile sunulması neyi değiştirmektedir? Öğrenenler de nasıl farklı etkiler oluşturmaktadır?
Farklı medya ve teknolojiler zaman ve mekana göre değişiklik gösterirler. Bu boyutlar öğrenmeyi yönlendirme ve öğrenenler için daha esnek ortamlar oluşturma açısından önemlidir. Bu boyutlar canlı ya da kayıt olma durumu ile eş ya da farklı zamanlı olma durumudur.
Canlı medya, dersler, seminerler ve sohbetler olabilir. Canlı derslerin eğitsel açıdan avantajı şeffaf olmaları ve duyguları yansıtabilmeleridir. Hatırlanabilirler ama tekrar edilemezler. Kayıtlı medya ise video ya da ses kaydı gibi istenildiğinde erişilebilen içeriklerdir. Basılı kaynaklar da kayıtlı medyadır. Eğitsel açıdan avantajı ise tekrar tekrar erişilebilir olmasıdır.
Eş zamanlı teknolojiler farklı mekanda olsalar bile tüm katılımcıların aynı anda bir arada olmalarını gerektirir. Bir video konferans ya da webinar canlı yayınlanan eş zamanlı teknolojilere örnek olarak verilebilir. Farklı zamanlı teknolojiler ise katılımcıların tercihleri doğrultusunda istedikleri zaman ve yerden bilgiye erişimine ya da iletişimine olanak sağlar. Kayıtlı medya farklı zamanlıdır.
Soru: Farklı iletişim teknolojilerinin ve medyanın özellikleri nelerdir, bunlar e-öğrenme ortamlarında nasıl kullanılabilirler?
e-Kitap: Çevrimiçi iletişim teknolojilerine rağmen e-öğrenme süreçlerinin vazgeçilmez öğretim “e-kitap” lardır. Hazırlaması, erişimi ve kullanımı en kolay materyaldir. Ayrıca basılı olarak iletilebilir ve kullanılabilir olması da önemlidir. Bu tür öğretim materyalleri kendi hızında ve istenilen zamanda bireysel öğrenimi de desteklemektedir.
e-Rehber: Video ve diğer teknolojileri kullanan dersler de dahil olmak üzere tüm dersler bir öğrenci ve eğitmen rehberi eşliğinde yürütülmektedir. Bu kaynaklarda öğrencilerin konuyu nasıl çalışacağına ilişkin yönergeler, eğitmen ve diğer öğrencilerle nasıl iletişim kurulacağı gibi bilgiler yer alır. Dersin genel yaklaşımı ve felsefesi, öğrenci kazanımları gibi konuları aktarmanın en iyi yoludur.
e-Dergi, e-Gazete ve e-Bülten: Makaleler, konuya ilişkin uygulamalar ve güncel kaynaklar gibi konular belli zaman aralıkları ile hazırlanan süreli yayınlar aracılığı ile öğrencilere ulaştırılabilir. Süreli yayınlara dayalı etkinlikler ve tartışmalar gerçekleştirilebilir. Öğrencilere verilen projeler ya da tartışma konuları bu bültenler aracılığı ile öğrencilere iletilebilir.
Kitaplar, çalışma rehberleri, gazete, bültenler ve dergilerin elektronik olarak hazırlanması ve iletimi son derece kolaydır. İçerik açısından kalitesi önemli olmakla beraber, metin, resim, şema ve benzetimleri elektronik ortamda hazırlamak ve sunmak çok daha kolay olmaktadır. Bu türdeki içeriğin web ortamına aktarılması son derece kolaydır.
Radyo ve Televizyon Desteği: Radyo ve televizyon yayınları da internet üzerinden canlı olarak kolayca aktarılabilmektedir. Özellikle uydu bağlantıları ile iletilen radyo ve televizyon yayınları halen kullanılmaktadır. Radyo ve televizyon yayınları tek yönlü olmasına rağmen, öğretici olmakta ve öğrenciler tarafından tercih edilmektedir. Bu araçlar canlı bağlantılar yoluyla konuşma ve tartışma amacıyla da kullanılabilir. Özellikle radyo esnek kullanımı nedeni ile tercih edilmektedir, örneğin yolculuk yaparken ve yolda yürürken bile dinlenebilir. Radyo ve televizyon yayınlarında hangi araçların ne amaçla kullanılacağına karar vermek kritik olabilir. Ayrıca yayınların kalitesi de, maliyeti ile doğru orantılı olarak, çok önemlidir. Duraklamasız iletim yapılması, yani web ortamında görüntünün donmadan ve kullanıcıyı bekletmeden devam etmesi çok önemlidir.
Çoklu ortam (Görsel-İşitsel) Uygulamaları: Çoklu ortam (multimedia), metin, grafik, ses, animasyon ve video türlerindeki içeriğin bilgisayar ortamında bir araya gelmesinden oluşmaktadır. İnternet bağlantı hızında yaşanan sorunlar, iletilen içeriğin kalitesini etkilemektedir. Bu nedenle, internet üzerinden iletilen çoklu ortam uygulamaları hala CD-ROM ve DVD gibi ortamlar kadar fazla kullanılmamaktadır. İnternet hızında sorun yaşanmasa bile çok büyük ses ve görüntü dosyalarının iletimi zaman alıcı olabilmektedir. Son yıllarda veri akışı ortamlarının (streaming media) kullanılması ile birlikte, çok büyük boyuttaki dosyalar bile internet üzerinden çok yavaş bağlantı hızlarında erişilebilir hale gelmiştir. Veri akışı (streaming), internet üzerinden ses ve video dosyalarının sıkıştırılarak bir bilgisayardan diğerine gönderilmesini sağlayan veri transfer yöntemidir. Veri akışı ortamında iletilen veri, karşı bilgisayara ulaştığı anda görüntülenmeye başlar, bu yöntemde eskiden olduğu gibi tüm dosyanın yüklenmesi beklenmez. Böylece ses ve video dosyalarının internet ortamında yüklenmesi çok daha hızlı ve kolay hale gelmiştir. Eğitici içeriği olan bu türdeki dosyalar, kolaylıkla e-öğrenme içeriğinde kullanılabilmektedir.
Görsel ve işitsel uygulamalar, konu anlatımları için kullanılabilir, öğrencinin gözlemesi gereken durumların aktarımı için uygundur, uygulamalı gösterimlerde kullanılması önerilir, kişiler arasında geçen konuşma ve tartışmaların sunulması için kullanılabilir. Ayrıca, uzman kişiler ve ünlülerin kişisel deneyimlerinin aktarılması, müzik ve dil derslerinin sunulması için ve tarihsel olayların canlandırılması kullanılabilir. Ancak üretilmesi maliyet, senaryo, insan kaynağı ve uzmanlık gerektirdiği için çok kolay değildir.
Akışkan Ses: Ses dosyaları, internet üzerinde iletilen ilk çoklu ortam uygulamalarını oluşturmaktadır. Bir ses dosyası internet üzerinde akış için hazırlandığında, sıkıştırılarak dosya boyutu küçültülür. Bazı durumlarda sıkıştırma, dosya kalitesinin etkilenmesi anlamına da gelir. Ses dosyalarının akışını sağlayan pek çok program vardır ve bu programların her biri kendine özel ses ve ortam biçimini kullanır. Son zamanlarda, bütün biçimleri tanıyan, sıkıştıran, açan ve çalabilen programlar üretilmiştir. Böylece farklı programları indirip yüklemek gibi işlemlerden kurtularak çok daha kolay bir şekilde ses dosyaları ile ilgili işlemler yapılabilmektedir.
Günümüzde akışkan ses dosyaları, önceden kaydedilmiş ders içerikleri, konuklarla söyleşiler, öğrenci projeleri, röportajlar, sınıf içi iletişim örnekleri, örnek olay diyalogları ve müzik dersleri için parçalar şeklinde geleneksel eğitime destek olarak veya e-öğrenme ortamlarında kullanılabilmektedir.
Akışkan Video: Video görüntülerinin elektronik ortamda iletimi, ses dosyalarına göre ok daha fazla işlem gerektiren karmaşık bir olaydır. Öncelikle video dosyalarının boyutu ses dosyalarından çok daha büyüktür, çünkü sesin yanı sıra çok daha fazla fiziksel alana gereksinim duyan görüntülerin de kaydedilmesi gerekir. Ayrıca görüntü işleme, hem donanım hem de yazılım açısından çok farklı bir altyapı gerektirir. Bu nedenle eğitim amaçlı kullanımı daha zordur. Ses dosyalarında olduğu gibi video dosyaları da, farklı programlar aracılığı ile sıkıştırılmış bir şekilde farklı biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde hem ses hem de video dosyalarını gösteren ve farklı biçimleri destekleyen yazılımlar sayesinde kullanıcıların yükü hafiflemiştir.
Akışkan video dosyalarının eğitim amaçlı kullanımında ilk akla gelen ekranda dersini anlatmaya çalışan, “konuşan kafa” olarak da bilinen öğretim elemanıdır. Bu tür örneklerde öğretim elemanı önceden hazırlandığı ders içeriğini aktarıyor veya bir uygulama gösteriyor olabilir. Bu tür uygulamaların tamamı video biçimine dönüştürülerek gerek geleneksel sınıf ortamlarında gerekse e-öğrenme ortamlarında içeriği aktarmak amacı ile kullanılabilir. Özellikle, örnek olaylar, canlandırmalar, rol oynamalar, gösterip-yaptırma, sanal alan gezisi, tartışma ve yetiştirme gibi ağırlıklı olarak görselliğin öne çıktığı konuların öğretimi için son derece uygundur.
İtme Teknolojiler ve Veri Kanalları: Televizyon, radyo ve basılı ortamları kullanan ve geliştirenlerin, web ortamının “isteğe bağlı” özelliğinden yararlanmaları kaçınılmazdır. Çoğu zaman var olan teknolojiler ile yeni teknolojilerin nasıl birleştirileceği konusunda pek çok çalışma yapılmıştır. “İtilmiş İçerik” kanalları genellikle zengin ve dinamik içerik sunan kaynaklardır. Kanallar bilgisayarlar arsında isteğe bağlı olarak uyarlanmış iletişim yollarıdır. Tarayıcıdaki” Sık Kullanılanlar” ilk ile benzerlik gösterir ama daha fazla özellik ve etkileşim gösterir. Örneğin herhangi bir web kullanıcısı içeriğe erişmek için URL adresini girerken, kanal tabanlı iletim için düzenlenmiş web içeriği son kullanıcının bilgisayarına doğrudan yüklenir. Kanallar seçilebilir, güncellenebilir veya oluşturulabilir.
Bu tür uygulamalar sınıf ortamındaki etkinlikleri güncel bilgilerle desteklemek için yararlıdır.
Sesli ve Görüntülü Sohbet/Konferans: Son zamanlarda metin tabanlı sohbet sistemlerinin yanı sıra, sesli sohbet ortamları da sıkça kullanılır hale gelmiştir. İnternete bağlı herhangi iki bilgisayar arasında noktadan noktaya ses bağlantıları gerçekleştirilebilir. Böylece normal telefon sistemine alternatif olarak ücretsiz bir çözüm ortaya çıkmıştır. “İnternet telefonu” olarak da adlandırılan internet protokolü üzerinden ses iletimi, özellikle bedava olduğu için çok sayıda kullanıcı tarafından kullanılmaktadır. İnternet telefonu kullanmak için internet bağlantısı, mikrofon ile kulaklık ve iletişimi sağlayan yazılımın kurulu olması yeterlidir. Günümüzde, bant genişliklerinin artmasıyla birlikte, sesin yanı sıra görüntü iletimi de yapılabilmektedir.
İnternet telefonu ile öğrenciler dünyanın herhangi bir yerindeki farklı öğrenciler ile iletişim kurabilirler. Böylece hem kültürel alış-veriş sağlanmış olur, hem de yabancı dil öğrenimi konusunda öğrenciler pratik yapmış olurlar. Benzer şekilde öğrenciler ve eğitmenler arasındaki iletişimde bu şekilde sağlanabilir.
Soru: Öğretim açısından internet teknolojilerinin önemi nedir? Eğitimde nasıl bir dönüşüme neden olmuştur?
Web tabanlı medya katılımcılar ile öğreticinin sohbet edebilecekleri etkileşimli, gerçek zamanlı ve işbirliğine dayalı tartışmalar yapabildikleri sohbet odaları vardır. Katılımcıların ve öğreticinin birbirlerine soru sorabildikleri elektronik posta kutuları vardır. Veri saklama ve referans yeteneği vardır, dosya ve veri paylaşımına olanak sağlar ve ders materyali ses, görüntü ve grafik içerebilir ve materyal kolaylıkla güncellenebilir. Diğer yandan, dersin planlanması ve koordine edilmesi için öğreticinin çok fazla hazırlık yapması, programcıların ve yazarların iyi düzeyde tasarım yetilerine sahip olması gerekir. Güvenlik, test ve dönüt sınırlı olabilir, iyi tasarlanmamış bir kullanıcı arayüzü, sayfalar arasında gezintiyi zorlaştırabilir veya öğrenmeyi güçleştirebilir video sıkıştırma ve açma işlemlerindeki yavaşlık, ses ve görüntü arasında eşleşme sorununa neden olabilir.
Soru: Belli bir konu veya öğrenci grubu için hangi iletişim teknolojileri ve medya daha uygundur?
Web tabanlı medya katılımcılar ile öğreticinin sohbet edebilecekleri etkileşimli, gerçek zamanlı ve işbirliğine dayalı tartışmalar yapabildikleri sohbet odaları vardır. Katılımcıların ve öğreticinin birbirlerine soru sorabildikleri elektronik posta kutuları vardır. Veri saklama ve referans yeteneği vardır, dosya ve veri paylaşımına olanak sağlar ve ders materyali ses, görüntü ve grafik içerebilir ve materyal kolaylıkla güncellenebilir.
Yukarıda bahsedilen özelliklerinden dolayı belli bir konu veya öğrenci grubu için web tabanlı medya daha uygun olabilir.
Soru: Teknoloji ve medya öğrenmedeki kalıcılığı arttırmak amacı ile nasıl bir arada kullanılabilir?
Günümüzde gelişen teknoloji sayesinde her zaman ve her yerden istediğimiz bilgi veya medyaya erişebilmekteyiz. Yani bilgi ve medya bize çok yakın. Sahip olduğumuz teknolojiyi ve medyayı öğrenmedeki kalıcılığı arttırmak amacıyla da kullanabiliriz. Örneğin bilgiye ve gerekli medyaya istediğimiz zaman ulaşabilme olanağı sayesinde bilgiyi sık sık tekrar etme imkanımız olur bu da bilginin kalıcılığını arttırır.
Değişik türdeki medyalar sayesinde değişik türlerde öğrenen bireyler için istedikleri şekilde öğrenme gerçekleştirebilirler. Örneğin kimi birey dinleyerek kimi birey okuyarak, kimi birey ise izleyerek öğrenebilir. Bu gibi durumlarda sahip olduğumuz teknoloji ve medya her bireye kendi öğrenme şekline uygun öğrenme nesneleri sunma imkanına sahiptir. Böylelikle öğrenmede daha fazla kalıcılık sağlanabilir.
Soru: Farklı medya türleri pedagojik açıdan ne tür farklılıklar göstermektedir?
Bazı Medya Türlerinin Pedagojik Özellikleri
Metin Pedagojik Özellikleri
· Genelleme ve soyutlama yapmamızı sağlar
· Bilginin doğrusal bir yapıda sunulmasını destekler
· Bilimsel veri ve kanıta dayalı olarak sonuç çıkarmamızı ve sorgulamamıza olanak tanır
· Metnin doğrusal yapısı ardışık fikirlerin tartışmaların sürdürülmesine yardımcı olur
· Metnin kayıtlı ve kalıcı yapısı, içeriğin bağımsız olarak analiz edilmesini ve yorumlanmasını sağlar.
Görsel Pedagojik Özellikleri
· Metin içindeki soyut kavramları somutlaştırmak
· Karmaşık metinleri basitleştirmek
· Metindeki kavramların detaylarını vererek zenginleştirmek
· Renk ve doku gibi öğelerin kullanımı ile anlamayı kolaylaştırmak
· Bilişsel süreçleri yönetmek
· Alan gezilerinde kayıtlar oluşturm
· Konuya giriş yapmak ya da özetlemek gibi farklı amaçlarla kullanılabilirler
Ses Pedagojik Özellikleri
· Konuşma dilini geliştirme
· Müzik dinleme
· Görüşme
· Tartışma
· Tiyatro ve oyun kayıtlarını izleme
· Örnek olayları gözlemleme
· Ders anlatımları yada özeti gibi farklı biçimlerde öğretim ya da değerlendirme amacıyla kullanılabilir.
Video Pedagojik Özellikleri
· Örnek olayların incelenmesi
· Tehlikeli doğa olaylarının gözlenmesi
· Fiziksel modellerin gösterilmesi
· Adım adım işlemlerin gösterilmesi
· Gösterip yaptırma istenen süreçlerin kontrolü
· Uygulamaların paylaşılması
· Performansların sergilenmesi
· Soyut kural ve kavramların anlatılması gibi farklı amaçlar için kullanılabilir.
Çoklu ve Sosyal Ortamlar Pedagojik Özellikleri
· Otantik öğretim materyalleri tasarlamak ve sunmak
· Zengin öğrenme ortamları oluşturmak
· İnternet üzerindeki nitelikli kaynaklara erişim sağlamak
· Animasyon ve simülasyon oluşturmak
· Öğretim yönetim sistemleri ve sosyal medya ortamları ile öğrenmeyi desteklemek
· Öğrenmeyi kişiselleştirmek
· İletişimde süreklilik sağlamak
· Elektronik değerlendirmeler yapmak amacıyla kullanılabilir.
Soru: Yeni medya ve teknolojilerin eğitsel açıdan yararlı ve sınırlı yönleri nelerdir?
Yararlı Yönleri
· Zaman ve mekan sınırının olmaması
· Kullanıcılar arasında etkileşim olması
· Kullanıcı kaynaklı içeriklerin de bulunması
· İşbirlikli çalışmaya olanak tanır
· Her zaman ve her yerde bilgiye ulaşımı sağlar
· Öğrenmenin kontrolü öğrenenin kendisindedir
· Yaşam boyu öğrenmeyi destekler
· Eğitimde yaş sınırı yoktur
Sınırlı Yönleri
· İçten denetimli olmayan bireyler bu ortamlarda öğrenemezler
· Yanlış bilgiye erişim olasılığı vardır
· İletişimde yaşanan aksaklıklar eğitimin de aksamasına neden olabilir,
Soru: Medya ve seçim sürecine ilişkin farklı model önerileri neler olabilir?